۹۵/۰۴/۲۱

صوت | موانع رشد 

شناسنامه

• زمان: رمضان 95
• مکان: تهران - دانشگاه امام صادق(ع) - آغاز جلسات در محل جدید «حسینیۀ آیت الله حق‌شناس(ره)»
• مناسبت: رمضان 95
• تعداد: 29 جلسه
• موضوع سخنرانی: موانع رشد
• کلیپ صوتی: پیشنهاد دهید
• طرح گرافیکی: پیشنهاد دهید

معرفی بحث:

موانع رشد، بسیار مهم‌تر از عوامل رشد هستند. اگر موانع رشد را بر طرف کنیم، رشد روحی و معنوی ما بسیار سریع‌تر شده و نتایج مثبت خود را به جای خواهد گذاشت. در راه رشد موانعی وجود دارند که باید آن‌ها را شناخت و برای برطرف کردنشان، همت گماشت. مواردی مانند: جهل، حداقلی دانستن دین، دون‌همتی، عادات بد، یأس و ناامیدی، شهوت، غضب، و عجب.

فهرست:

جلسه 1(950318): رشد، کارکرد اصلی دین

• سه نوع رویکرد اساسی برای خوب بودن

  • مواظبت از خطر و نابودی

  • مراقبت برای حفظ خوبی‌ها

  • دغدغه رشد و پیشرفت داشتن

• مقایسه این سه رویکرد با یکدیگر

• کدام رویکرد با ماه رمضان تناسب بیشتری دارد؟

• رشد، کارکرد اصلی دین

• عدم علاقه به اوج؛ دلیل بسیاری از بی‌دینی‌ها

• اوج ماه رمضان با توجه به خطبه شعبانیه

• علت اهمیت دعا برای اینکه به جهنم نرویم چیست؟

• ترس از جهنم، ترسی برای افراد حداکثری

• دین برای کسانی است که به دنبال اوج هستند

• روایتی در مورد ضرورت رشد

جلسه 2(950319): اهمیت رشد

• تناسب رشد با میل دورنی و فطری انسان

• نگاه حداقلی به دین نداشته باشیم

  • دین نمی‌خواهد انسان را در شرایط ثابتی حفظ کند

  • دین بر محافظت از خطرات نیست

• ضرورت حفظ پویایی مداوم انسان

• از توقف معنوی باید توبه کرد

• بررسی معنای تزکیه در قرآن

• تناسب معنای تزکیه با رشد

• طبع انسان، طالب رشد مداوم است

• تلاش شیطان برای توقف رشد انسان

• عدم رشد، عامل خراب شدن مذهبی‌ها

• تزکیه، نامحدود است   

جلسه 3(950320): آشنایی با جهل به عنوان اولین مانع رشد

• انسان، حد یقف ندارد

• به برخی از مدارج اولیه دنیایی و اجتماعی، بسنده نکنیم

• جهل و نادانی، اولین مانع رشد

• ارزش والای معرفت‌الله

• لذت آشنایی و شناخت خدا

• ضرورت بر طرف کردن جهل برای شناخت خدا

• برطرف شدن جهل و کسب معرفت را باید تقاضا داشت

جلسه 4(950321): راه‌های بر طرف کردن جهل

• چرا در مورد موانع رشد صحبت می‌کنیم؟

• اگر موانع رشد برداشته شوند، راه رشد باز می‌شود

• اولویت ترک کردن کار بد نسبت به انجام کار خوب

• مهمترین اقدامات برای رشد، سلبی است

• غرق هدف اصلی خود باشیم ولی در این راه مراقب معصیت هم باشیم      

• ما در چه شرایطی عشق‌بازی می‌کنیم؟

• نگاه ایجاد و سلبی در رشد را با هم پیش ببریم

• جهل، اولین مانع رشد

• روایاتی در مورد اهمیت علم

• جهل می‌تواند منجر به کفر شود

• علم، نور است

• راه‌های جهل زدایی

  1. سؤال کردن و گفتگوی علمی

  2. طلب علم کردن و توسل داشتن

  3. دائمی بودن کسب علم

جلسه 5(950322): روحیه درگیری با موانع

• خلاصه‌ای از مباحث قبل

  • تزکیه و رشد، یک فرآیند مستمر

  • علت بحث از موانع رشد

  • عوامل رشد فراهم هستند و فقط باید موانع را بر طرف کنیم

• اصلاح نگرش نسبت به رشد

• انسان و مواجهه دائم با مهاجمین

• نقاط ضعف و فرآیند دائم اصلاح و رشد

• با برطرف کردن بدیها، خوبی را رشد دهیم

• تلاش کنیم روحیه درگیری با موانع داشته باشیم

• به عیوب خود بپردازیم

• در هر مرحله‌ای از رشد، مراقب موانع باید بود

جلسه 6(950323): بررسی جایگاه «علم» در نامه استثنایی امیرالمؤمنین(ع) به جوانان  

• مرور مباحث گذشته

  • رشد مستمر، حد توقفی ندارد

  • اولویت موانع رشد نسبت به عوامل رشد

  • جهل، اولین مانع رشد

• نکاتی در مورد علم

• بررسی «علم» در نامه استثنایی امیرالمؤمنین(ع) به جوانان

• خودت را دانا تصور نکن

• قدردان دانایی باش

• عالم کسی است که بداند آنچه که می‌داند در مقابل آنچه که نمی‌داند، خیلی کم است

• برای یادگرفتن تلاش کن

• چه حالتی داشته باشیم تا از مانع جهل عبور کرده باشیم؟ 

• ضرورت فروتنی و تواضع در مقام کسب علم

• فرهنگ علم‌آموزی داشته باشیم

• ملازم سکوت بودن و از خطا پرهیز کردن

• جاهل کسی است که خودش را عالم می‌داند، چون علم را نمی‌شناسد

• به عالم حقیقی جسارت نکنیم

• جاهل چیزی که نمی‌داند را انکار می‌کند

• روحیه‌ علم‌پذیری داشته باشیم

جلسه 7(950324): آشنایی با فلسفه علم و جهل

• فلسفه علم و جهل

• چرا جهل به وجود آمده است؟

• از بین بردن تکبر؛ فلسفه وجود جهل در انسان

• از بین بردن تکبر در بسیاری از دستورات تشریعی و تکوینی

• چرا تکبر بسیار مهم است؟

• سعه وجودی پیدا کردن و بزرگ شدن؛ شرط ملاقات خدا

• تکبر؛ تلاش برای بزرگ شدن از راه اشتباه

• تواضع؛ لازمه تحصیل علم

• علم اندک ما و مرزهای گسترده جهل

• تناسب علم و تواضع در کلام حضرت علی(ع)

• آفات تکبر و تعصب علمی

• علم باید با حکمت همراه باشد

• حق علم بر انسان چیست؟

جلسه 8(950325): آثار علم در وجود انسان

• آگاهی، عامل ارزیابی انسان

• نقش‌ رشد دهنده آگاهی

• آثار علم در وجود انسان

• علم، عامل حیات انسان است

• علم، نشان‌دهنده علاقه‌مندی‌ها

• علم، مانند اکسیژن برای گیاه است

• کسی که در مسیر رشد است، هر علمی می‌تواند کمکش کند

• آگاهی‌هایی که شهدا را متحول می‌کرد

• ضرورت تغییر فرهنگ علم‌آموزی در جامعه  

جلسه 9(950326): تلقی حداقلی از دین؛ یکی از موانع رشد

• یکی از موانع رشد؛ تحریف دین و حداقلی تلقی کردن دین

• برداشت حداقلی از دین در صدر اسلام

• دین حداقلی، شعب زیادی دارد

• کلام حضرت امام(ره) در نقد برداشت‌های حداقلی از دین

• عملکرد امروز مخالفین و نمونه‌هایی از تحریف دین در صدر اسلام

• دین حداقلی در دروس آموزش و پرورش

• ولایت؛ مهمترین آموزه‌ای که در دین حداکثری درک می‌شود

• چرا برخی به باطن دین نمی‌پردازند؟

• ارتباط صفات اخلاقی و احکام دین با ولایت

• فضای صدر اسلام؛ فضای قناعت به حداقل دین

جلسه 10(950327): دین حداقلی؛ یکی از موانع رشد

• متوقف شدن در مراحل رشد، مشکلی عمومی بین خوبان

• مروری بر مباحث گذشته

• جهل

• تلقی غلط و نگاه حداقلی به دین

  • تلاش غرب برای ترویج دین حداقلی

• آگاهی‌های غلط از دین؛ یعنی ندیدن ابعاد سیاسی و عرفانی دین

• نقش محوری ولایت برای تعمیق دین

• کدام یک از مفاهیم دین، غیر سیاسی است؟  

• آموزش دین حداکثری در دعای افتتاح

• اهمیت بشریت در دین حداکثری

• تأثیر اهل بیت(ع) در دین حداکثری

• مسابقه برای رسیدن به درجات بالاتر

-----------(آغاز جلسات در حسینیه آیت الله حق‌شناس)-----------

جلسه 11(950328): دون همتی یکی از موانع رشد

• رشد، فرایندی ادامه‌دار

• در آنچه هستیم، متوقف نشویم

• جهل؛ یکی از موانع رشد

• تلاش غرب برای ترویج دین حداقلی

• رشد معنوی؛ غفلت جامعه امروز

• تزکیه؛ رشد دائم

• تلقی رشد از دینداری خود داشته باشیم

• تأثیر ویژه مادران بر رشد جامعه

• ضرورت همت برای رشد

• دون‌همتی، یکی از موانع رشد

• روایاتی در مورد اهمیت همت بلند

جلسه 12(950329): عوامل تأثیرگذار بر دون‌همتی و بلند همتی

• ضرورت همت بلند داشتن

• همت بلند، صفتی که همه دنیا آن را می‌پسندد

• غرب و ترویج دون همتی

• صفات انسانی، دغدغه محوری دین

• دین به درد آدم دون همت نمی‌خورد

• روایاتی در مورد پرهیز از کم‌همتی

• کاهش همت یعنی کاهش فضائل

• یکی از مصادیق همت بالا؛ تلاش برای نجات بشریت

• ارزش مرد، به اندازه همت اوست

• کسی که همت بلند ندارد، جوانمرد نیست

• انسان‌ها چگونه دون‌همت می‌شوند؟

• برخی از عوامل کم‌همت شدن

  • توهین و تحقیر شدن، یکی از عوامل دو‌ن‌همت شدن

  • نقش ترس بر دون‌همت شدن

  • تشویق بی‌جا و زیاد

  • هم‌صحبتی با افراد دون‌همت

• چگونه همت بلند به دست بیاوریم؟

  • نقش ویژه قرآن خواندن بر بلند همت شدن

  • پرهیز از آثار و محصولات افراد دون‌همت

  • خواندن کتب افراد دارای همت بلند(مانند مجموعه صحیفه نور امام خمینی ره)

  • مصاحبت با افراد بلند همت

  • دعا و تقاضا برای کسب همت بلند

  • فرازهایی از صحیفه سجادیه در مورد بلندهمتی برای تقرب به خدا

جلسه 13(950330): همت بلند، یکی از ویژگی‌های افراد باشخصیت

• معنای مؤمن نزد اهل بیت(ع)

• مؤمن، فرد با شخصیتی که ایمان دارد

• فرد با شخصیت، به خدا هم ایمان دارد

• ویژگی‌های آدم باشخصیت

• همت بلند، یکی از ویژگی‌های مهم فرد باشخصیت

• تأثیر همت بلند بر ایمان

• علاقه غیرالهی؛ عامل کاهش همت است

• دون‌همتی؛ یکی از موانع رشد

• همت بند خود را صرف چه چیزی می‌کنیم؟

• همت بلند خود را صرف خدا کنیم

جلسه 14(950331): عادات بد؛ چهارمین مانع رشد

• بازتعریف موضوع رشد

  • تناسب معنای رشد با تزکیه

  • تلقی اشتباه از معنای خوب بودن

  • چرا از موانع رشد صحبت می‌کنیم نه از عوامل رشد؟

• مروری بر موانع رشد

  • جهل

  • تحریف دین و تلقی حداقلی از دین

  • دون همتی

• عادات بد؛ چهارمین مانع رشد

• غالب عادات ما، مثبت نیستند

• برای رشد، باید عادت‌های خود را تغییر و اصلاح کنیم

• ضعف آموزش و پرورش در پرورش قدرت تغییر عادت‌ها در دانش‌آموزان

• روایاتی در پرهیز از اسیر عادات شدن

• تغییر عادت، یک فضیلت است

• آشنایی با برخی از عادات بد

• عادات رفتاری بد

• عادات زبانی بد

• عادت اهل بیت(ع) به احسان و بخشش

جلسه 15(950401): تغییر عادات بد

• اسیر عادت نشویم

• اساساً قدرت تغییر عادت داشته باشیم

• عادات بد را حتما ترک کنیم

• گاهی عادات خوب مانع رشد هستند

• برای عادت خود برنامه‌ریزی کنیم

• سبک زندگی؛ تعبیر امروزی برای عادت

• تأثیرگذاری بالای سبک زندگی بر عقیده

• اهمیت سبک زندگی و رفتار ظاهری در خطبه متقین

• اثر عمل بر روی انسان قطعی است    

جلسه 16(950402): تأثیر عادات بد بر بد شدن

• تأثیر رفتار  بر ایمان

• به رفتار، اصالت بدهیم

• ادب، یکی از عادات مهم رفتاری

• چرا در دین ما دستور زیاد است؟

• علاقه انسان به داشتن برنامه رفتار

• باید به برنامه رفتاری خوب عادت کنیم

• نمونه‌هایی از عاداتی که به بدی منجر می‌شوند

• شکر در هنگام نعمت، یک عادت خوب فراموش شده

• گاهی به خاطر یک عادت خوب، مقام معنوی عالی می‌دهند

• ترک شهوات، زیباترین عادت‌ها

• دقت ویژه در مورد عادات گفتاری

• زبان، مهمترین عامل خراب شدن انسان

• عادات بد، عامل توقف و عدم رشد

• تغییر عادت، کاری بسیار دشوار و سخت

جلسه 17(950403): یأس و ناامیدی، یکی از موانع رشد

• فراگیر بودن یأس

• آسیب‌های یأس؛ آسیب‌هایی همگانی و متناسب با هر فرد

• یأس از رسیدن به مدارج عالی معنوی

• یأس، ریشه‌هایی تربیتی دارد

• امید؛ تنها عمل ممکن در روز قیامت

• امید به رحمت خدا در داستان حضرت یوسف(ع)

• روایاتی در مورد یأس از رحمت خدا

• آشنایی با ابعاد یأس

• نقش مادر در منفی‌باف شدن فرزند

• منفی‌باف شدن یکی از جلوه‌های یأس

• ناامیدی، بزرگترین بلا

• نمونه‌ای از حالت امیدواری در رسول خدا(ص)

جلسه 18(950404): آشنایی با ابعاد یأس

• معنویت؛ سرشار بودن قلب از شکر وشادی

• اشک آدم شاد و امیدوار ارزش دارد

• خوف از روی محبت داشته باشیم

• مروری بر 4 مانع رشد

• یأس، مانع پنجم رشد

• یأس، مانعی فراگیر و عمومی

• یکی از جملات امام خمینی(ره) در مورد یأس

• امیدبخشی امیرالمؤمنین(ع) در صحبت با نوف بکالی

جلسه 19(950405): تلاش مؤمن برای رشد بیشتر

• توقف رشد در میان مؤمنین

• تلاش کنیم دغدغه رضایت خدا را داشته باشیم

• گرفتاری تقرب بیشتر داشته باشیم

• نمونه‌ای از حالات امیرالمؤمنین(ع) هنگام تقاضا برای رشد بیشتر

• بیان حضرت علی(ع) در مورد کامل کردن ایمان

• امیرالمؤمنین(ع) برای جاهای بالاتر ضجه می‌زد

• از روی سیری و بی‌نیازی عبادت نکنیم

• عبادت از روی سیری، عامل عجب

• چگونه باید از خدا خواست؟

• حال تملق و منت‌کشی در خانه خدا داشته باشیم

• باامید، به خدا پناه ببریم

• از فضل خدا بخواهیم

• ضمانت حضرت علی(ع) در مورد فضل الهی

جلسه 20(950406): راه مبارزه با یأس و ناامیدی

• معرفی بحث موانع رشد انسان

• علی‌رغم امکانات موجود، چرا مذهبی‌ها رشد نمی‌کنند؟

• شب قدر؛ شب رشد خوب‌ها

• برخی از انواع یأس

  1. یأس از توانایی خود

  2. یأس از لطف و قدرت خدا

  3. یأس از باز بودن راه  

• چه کار کنیم یأس از بین برود؟

  • معرفت به رحمت خدا به آسانی به دست نمی‌آید

  • معرفت به توانایی خود بسیار مشکل است

• برای از بین بردن یأس از بقیه قطع امید کنیم

• قطع امید کردن از همه چیز و همه کس

• روایاتی در مورد قطع امید از دیگران

• بیان حضرت علی(ع) در مورد امید نبستن به دیگران

جلسه 21(950407): عدم باور خود، یکی از ریشه‌های یأس

• نمی‌توان به راحتی آدم‌ها را بد دانست

• علت رفتارهای بد چیست؟

• تربیت و تأثیر آن بر رفتارها

• سوء تدبیرهای تربیتی

• عدم باور خود، یکی از ریشه‌های یأس

• ریشه عدم خودباوری در تربیت گذشته است

• تأثیر آموزش و پرورش در یأس مردم

• چرا ما خودمان را نمی‌شناسیم؟

  • هیچ‌گاه فرزندان خود را تحقیر نکنیم

• خدا ما را در بهترین حالت آفریده است

• روایتی در مورد شناختن خویش

• برای شناخت خود باید مبارزه با نفس داشت

• در انسان قدرت‌های بسیاری هست

• برای قیام علیه نفس خود از خدا کمک بخواهیم

جلسه 22(950408): معرفت به امام، عامل بر طرف کردن یأس

• شب قدر، شب شوق برای مراتب بالا

• دین، وسیله‌ای برای بردن مسابقه

• افراد بلندنظر، معنوی می‌شوند

• سطح دعای خود را کم در نظر نگیریم

• مصادیقی از بلندهمتی در دعا کردن

• از همه گناهان خود توبه کنیم

• دون همتی و یأس؛ گناهانی که از آن‌ها توبه نمی‌کنیم

• عدم شناخت خود، ریشه یأس

• بی‌حامی و طرفدار دانستن خود؛ یکی از ریشه‌های یأس

• معرفت به امام، عامل بر طرف کردن یأس

• فضایل معرفت به امام در برخی از روایات

• بار اضافی برای امام خود نباشیم

جلسه 23(950409): دین، عامل تسهیل زندگی

• با توجه به سال نوی معنوی و باز بودن راه خدا، برنامه‌ریزی کنیم

• معانی باز بودن راه به سمت خدا

• چرا برخی راه خدا را سخت می‌دانند؟

• زندگی معمولی علما و دوستان خدا را در نظر داشته باشم

• دین آسان است

• دین، آسان‌کننده زندگی است

• زندگی در دنیا برای همه سخت است

• سختی دنیا را به پای سختی دین نباید گذاشت

• تأثیر تغذیه و مسایل فیزیولوژیک بر اخلاق و رفتار

• گناه، لذت کسی را افزایش نمی‌دهد

• سهمیه لذت هر کسی محدود و مشخص است

• اگر در مسیر دینداری سختی تحمل کردی، به حساب سختی دنیا باید گذاشت

• برای اینکه در مسیر دینداری کار آسان شود چه باید کرد؟

• باید از خود میل و رغبت نشان دهیم

• راه خدا برای کسی که قصد می کند، علایم مشخص و روشن دارد

• اهمیت عبادت در شب‌های آخر ماه رمضان

جلسه 24(950410): عدم معرفت نسبت به سهولت راه؛ یکی از عوامل یأس

• اشتباه جامعه در مورد واقع‌بینی و ایمان

• ایمان، عین واقع‌بینی است

• کسی که ایمان ندارد، واقع بینی را از دست می‌دهد

• نزاع مؤمنین و واقع‌گراها دروغ است

• مؤمن دقیق برنامه‌ریزی و کار می‌کند

• ایمان نباشد نمی‌توان مسایل واقعی را درست تحلیل کرد

• واقع‌بینی در شناخت میزان ضعف دشمنان

• نمونه‌هایی از نگاه واقع‌بینانه در احکام دین

• واقع‌بین نباشی، به قدرت دیگران اعتقاد پیدا می‌کنی و قدرت خدا را ضعیف می‌دانی

• نمونه‌هایی از واقع‌بینی در مورد ضعف اسراییل

• یأس از رحمت خدا؛ گناهی کبیره و بسیار بزرگ

• یأس از قدرت خدا؛ یکی از مصادیق یأس

جلسه 25(950411): شهوت، یکی از موانع رشد

• مروری بر هدف بحث

  • ضرورت رشد و تلاش برای درجات عالی

  • حداقلی نباشیم

• امتحان الهی برای تعیین بهتر، نه برای تشخیص خوب و بد

• مروری بر موانع رشد

• شهوت، یکی از موانع رشد

• اشتباه جامعه در مورد رویکرد به شهوت

• رسیدن به سن بلوغ و آغاز مقابله با شهوات

• روایاتی در مورد مخالفت با شهوت و رشد کردن

• انواع شهوت

  • شهوت جنسی

  • بازی و سرگرمی

  • غذا خوردن

• افراط در شهوت، عامل محرومیت از لذت‌های دیگر

• شهوت و حکمت؛ دو نقطه مقابل یکدیگر

• یک راه میان‌بر برای کاهش شهوات  

جلسه 26(950412): غضب، یکی از موانع رشد

• روایتی در مورد شهوت غذا خوردن

• غضب، یک از موانع رشد

• شهوت و غضب؛ دو صفت زشت مورد نهی روایات

• تأثیر غضب بر سایر صفات منفی

• اگر مالک شهوت و غضب نباشیم، نابود می‌شویم

• مقایسه بین آثار و نتایج شهوت و غضب

• آثار سوء غضب در محیط خانواده

• کسی که اهل غضب باشد، ایمانش از بین می‌رود

• غضب، حکمت را از بین می‌برد

• تأثیر ویژه مادر در مورد انتقال غضب به فرزندان

• سه جلوه غضب انسان‌ها

• غضب، یکی از امتحانات قطعی از انسان‌

• ریشه غضب را از بین ببریم

• برای خسارت‌های خود، مقصر پیدا نکنیم

جلسه 27(950413): نکاتی برای مدیریت غضب

• 1-ضرورت آموزش و تربیت در مورد مدیریت غضب

  • نکاتی برای مدیریت غضب

  • پدر و مادر نقش مربی بودن را بازی کنند

  • ما چگونه آموزش ابراز خشم دیده‌ایم؟

• 2-برای از بین بردن غضب، آن را تحلیل کنیم

• 3-تکبر یکی از پایه‌های خشم و غضب

  • مگر ما چه کسی هستیم که اجازه داشته باشیم غضبناک شویم؟

• 4-بی‌رحم بودن و ندیدن طرف مقابل

• 5-هنگام غضب حرف نزنیم و اقدام نکنیم

  • هنگام غضب، عیب‌ها ظاهر می‌شود

  • عیبی ظاهر شده، تثبیت می‌شود

  • دوری از غضب، نصیحت مکرر پیامبر اکرم(ص)

  • صفات ما، عامل مهمی برای عدم رشد

• 6-از غضب خدا علیه خودمان یاد کنیم  

جلسه 28(950414): عجب، یکی از موانع رشد

• همه را از خودمان بهتر بدانیم

• روایاتی در مورد زشتی عجب

• تقسیم امام خمینی(ره) در مورد مراتب عجب

• 1-خود را در مقابل خدا، کسی حساب کنیم

  • خداوند از عجب بسیار بدش می‌آید و سریع جواب آن را می‌دهد

  • خیال کنیم که اعمال ما تغییری در نظام خلقت ایجاد می‌کند

• 2- خود را در مقابل اولیا خدا کسی بدانیم

• 3-خروج از حد تقصیر

  • همیشه خود را مقصر بدانیم

• 4-خود را از مؤمنین بهتر دانستن

• عجب در چه مواردی می‌تواند باشد

• عجب در علم و در عمل

• راهکاهای مقابله با عجب

  • خوبی‌های خود را مهم ندانیم

  • بگو شاید خدا از دیگری انتظار ندارد

  • عظمت خدا را در نظر بگیریم

  • با معرفت نفس، عجب را از بین ببریم

  • اصرار بر قبولی عمل داشته باشیم

جلسه 29(950415): موانع اجتماعی رشد

• سه رویکرد متفاوت به دین

  • رویکرد محافظه‌کارانه به دین

  • رویکرد نجات‌بخشانه به دین

  • رویکرد رشدگرایانه به دین

• مروری بر مباحث گذشته

  • نگاه حداقلی به دین نداشته باشیم

  • پیگیری هدف رشد در دین و آغاز دشمنی‌ها

  • ضرورت تلاش برای رشد

  • فهرست هشت‌گانه موانع فردی رشد

• موانع اجتماعی رشد

  • دولت و حاکمیت، نباید مانع رشد مردم باشند

  • نقش نظام‌های اجتماعی، فرهنگی و تربیتی در رشد

  • ضرورت اصلاح سیاست برای رشد

  • نقش مردم در اصلاح سیاست

  • حاکمیت، مسؤول اصلی عدم رشد مردم

  • آیا سیاسیون ما به اندازه کافی رشد کرده اند؟

  • ضرورت طراحی ساختارهایی برای رشد و شکوفایی مردم