قرآن به سراغ خلأهای روحی و نیازهای ما می‌رود و آنها را برطرف می‌کند/ بزرگترین اثر تربیتی قرآن این است که انسان متوهّم و خیال‌پرداز را به عنصری «واقع‌بین» تبدیل کن

شناسنامه:

زمان: 1402/01/04
مکان: فاطمیۀ بزرگ تهران
مناسبت: ماه مبارک رمضان
موضوع: واقع‌بینی و احساسات معنوی در قرآن؛ با نگاهی به تفسیر سوره محمد(ص) – ج2
صوت: اینجا
متن کامل: اینجا

قرآن به سراغ خلأهای روحی و نیازهای ما می‌رود و آنها را برطرف می‌کند/ درد بشر این است که واقع‌بین نیست و اسیر نگاه‌های غلط است/ مؤمن از اموری پیروی می‌کند که واقعیت دارد؛ کافر از اموری پیروی می‎کند که واقعیت ندارد/ عشق به خدا، قرآن و اهل‌بیت(ع) نتیجۀ واقع‌بینی است

قرآن برخی روحیات را به انسان می‌دهد، بعضی گرایش‌ها را در انسان تنظیم می‌کند و بعضی از گرایش‌های پنهان فطری انسان را هم بیدار می‌کند. قرآن روی فکر و روح و گرایش‌های انسان اثر می‌گذارد، به همین علت، قرآن یک تربیت‌کننده و یک مربّی واقعی است.

قرآن شخصیت فکری ما را می‌سازد، طرز نگاه کردن ما را درست می‌کند. قرآن حتی با حافظۀ ما هم کار دارد. قرآن کریم، ترس‌ها و آرزوها، اشتیا‌ق‌ها را در ما تغییر می‌دهد. قرآن خیال ما را هم رهبری می‌کند.

همین که شما قرآن می‌خوانید به‌طور دقیق سراغ خلأهای روحی و نیازهای شما می‌رود و آنها را برطرف می‌کند. صدنفر کنار رحل قرآن نشستیم و همۀ‌مان یک آیه را می‌خوانیم، همان آیه با هر کدام از ما کاری متفاوت می‌کند و هر کدام از ما بهرۀ خودمان را می‌بریم. وقتی کلمات قرآن را می‌خوانید، صاحب این کلمات همین الآن زنده و مؤثر است. او بین شما و برداشتی که از آیات قرآن‌ می‌کنید حضور دارد و آن را مدیریت می‌کند.

قرآن در وجود انسان دنبال اهداف تربیتی است، ولی ما به قرآن کریم راه نمی‌دهیم که ما را تربیت کند. باید به جایی برسیم که بیشتر از وابستگی طفل شیرخوار به مادرش، از هر جهت به قرآن وابسته شویم.

یکی از برجسته‌ترین و بزرگ‌ترین آثاری که قرآن در انسان می‌گذارد این است که او را «واقع‌بین» کند. قرآن در مرتبۀ بعد می‌خواهد انسان را ترسان از خدا و عاشق خدا کند. رابطۀ عاشقانه و عاطفی با خدا، قرآن و اهل‌بیت(ع) هم نتیجۀ واقع‌بینی است.

رسالت‌ همۀ دانش‌ها این است که انسان را واقع‌بین کند. رسالت‌ قرآن و دین هم همین است. دین از مقولۀ دانش است، قرآن چشم انسان را باز می‌کند. هدف قرآن این است که مردم واقعیت را ببینند.

آیات فراوانی در قرآن نشان می‌دهد درد بشر واقع‌بین نبودن است. ما اسیر نگاه‌های غلط هستیم؛ مثلاً نمی‌توانیم تصور کنیم به زودی از این دنیا می‌رویم، در لحظۀ جان دادن می‌گوییم: انگار بیشتر از یک روز در این دنیا نبودیم.

آیات اول سوره محمّد(ص) انسان را به سمت واقع‌بینی می‌برد. می‌فرماید: «الَّذینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبیلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ» کسانی که کفر ورزیدند و مانع راه خدا شدند، خدا اثر اعمال آنها را از بین می‌برد. واقعیت این است.

این‌طور نیست که دشمنان دین بتوانند هر غلطی بکنند؛ خیلی وقت‌ها خدا اجازه نمی‌دهد به ذهن‌شان خطور کند که باید چه‌کار کنند، خیلی وقت‌ها خدا به ذهن‌شان می‌اندازد که یک کارِ خراب انجام بدهند. امام خمینی(ره) بر اساس آیات قرآن فرمود که «آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند کند.»

حق یعنی واقعیت و معرفت به حق یعنی واقع‌بینی؛ باطل یعنی دروغ، خیال‌پردازی و امر غیرواقعی. کافر هرقدر هم ماهرانه کار کند خدا اثرش را از بین می‌برد چون کافران از باطل تبعیت می‌کنند «ذلِکَ بِأَنَّ الَّذینَ کَفَرُوا اتَّبَعُوا الْباطِلَ». مؤمنین حتی اگر خراب و ناشیانه کار کنند خدا کار‌شان را اصلاح می‌کند و به آن اثر می‌دهد، چون آنها به اندازۀ توان خودشان واقعیت را فهمیده و به سمت واقعیت حرکت کرده‌اند «وَ أَنَّ الَّذینَ آمَنُوا اتَّبَعُوا الْحَقَّ»، هرقدر هم که نتوانند خدا برای‌شان جبران می‌کند.

آیا مؤمن به‌خاطر عقیده‌اش آدمِ خوبی است؟ نه؛ به‌خاطر اینکه حق‌طلب، واقع‌بین و واقع‌گراست. کسی که کافر است، از اموری که واقعیت ندارد تبعیت می‌کند؛ معلوم است که زمین می‌خورد.

واقع‌بینی خیلی لذت‌بخش است، امّا مردم لذّت را در فرار از واقعیت می‌بینند. بسیاری از افراد به‌خاطر فاصله گرفتن از واقعیت به دنبال مستی می‌روند. باید به آنها گفت: واقعیت که لذت‌بخش‌ترین چیز است! چیزی که تو را اذیت کرده است باطل است. چرا خدا از عرق‌خوری بدش می‌آید؟ چون این کار بین انسان و واقعیت فاصله می‌اندازد درحالی‌که خودِ واقعیت مست‌کننده است.

<<جلسه قبل

جلسه بعد>>