۹۷/۰۵/۲۲

تقوا طرحی برای ادارۀ جامعه/ ج5

تقوا، روشی است برای ادارۀ یک کارخانه!

شناسنامه:

• مکان: هیئت نور
• زمان: 1396/07/03
• مناسبت: محرم
• صوت: اینجا
• کلیپ تصویری: اینجا
• کلیپ صوتی: پیشنهاد دهید
• اینفوگرافیک: پیشنهاد دهید

در ادامه بخش‌هایی از پنجمین شب سخنرانی حجت الاسلام علیرضا پناهیان در هیئت نور با موضوع «تقوا، طرحی برای ادارۀ جامعه» را به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بیان معنوی می‌خوانید:

• یکی از برداشت‌های غلط از دین، این است که دین را از مقولۀ «ارزش‌ها» می‌دانیم. وقتی می‌گوییم دین از مقولۀ ارزش‌هاست، گویا دین را در زمرۀ امور غیرواقعی قلمداد کرده‌ایم.

• ما هیچ‌گاه از قواعد ریاضی، تعبیر به «ارزشی‌بودن» نمی‌کنیم، چراکه آنها را منطبق بر واقعیت‌ها می‌دانیم؛ برخلاف دین، که از آن به‌عنوان یک امرِ «ارزشی» یاد می‌کنیم! البته قطعاً دین، ارزش دارد؛ اما مثل یک منطقِ ریاضی که همه باید آن را یاد بگیرند تا بتوانند درست زندگی کنند!

• وقتی بگوییم «دین از مقولۀ ارزش‌هاست» معنایش این است که روال منطقیِ زندگی، به‌گونۀ دیگری است و برعکسِ دین است! زندگی هم طبیعتاً معنا و ضابطه‌های خودش را دارد و ادارۀ جامعه روش‌های خودش را می‌طلبد، باید این‌ها را با دودوتاچهارتا حساب کنیم، از علم کمک بگیریم، این‌ها مسائل ارزشی نیستند که جای علم را بگیرند!

• تقوا مثل ریاضی منطبق بر واقعیت‌هاست و می‌تواند برای اداره جامعه مدل و روشی را طراحی کند و در زندگی فردی و جمعی ما کاربرد دارد. تقوا، به این معنا، یک مفهوم ارزشی نیست، بلکه مانند جاذبه زمین، مبتنی بر واقعیت‌هاست.

• تقوا روشی است برای ادارۀ یک کارخانه! در ادارۀ کارخانه به روش تقوا، به آدم‌ها شخصیت و کرامت می‌دهی؛ آن‌وقت یک آدمِ باشخصیت-اگر کارمند یا کارگر باشد- خیلی بهتر برای تو کار می‌کند! پس اگر به روشی غیر از تقوا مدیریت کردی و شخصیت‌ها را له کردی، از جنبۀ اقتصادی هم ضرر می‌کنی.

• به‌تازگی در علم مدیریت، دراین‌باره بحث می‌کنند که اگر کارگر ما یک «انگیزۀ درونیِ مستقل» داشته باشد، با کمترین قوانین و نظارتِ بیرونی، کیفیت کارش چند برابر می‌شود. تقوا باانگیزه‌های درونی فرد کار دارد و آنها را بیدار می‌کند.

• رخی از قوانین کشورمان که توسط مجلس طراحی می‌شود به این سمت می‌رود که شخصیت انسان‌ها را نابود کند، چراکه می‌خواهد فقط با «قانون» و «نظارتِ بیرونی» و بدون برانگیختن انگیزه‌های درونی مبتنی بر تقوا، همه مشکلات را حل کند.

• چرا تجارت این‌قدر در دین ما تحسین شده است؟ شخصی نزد امام صادق(ع) رفت و ‌گفت: «من می‌خواهم مزد‌گیر[کارمند یا کارگر] بشوم، اما خودم هم می‌توانم مستقل کار کنم و همان‌قدر پول در بیاورم. حضرت فرمود: «مزدگیر نباش، برای خودت کار کن!؛ لَا یُؤَاجِرْ نَفْسَهُ»(کافی/5/90)

• در علوم تربیتی هم تقوا، یک مدل و روشی برای مدیریت مدرسه به شما پیشنهاد می‌کند. اخیراً در روان‌شناسی یک بحثی مطرح شده است به نام «هوش هیجانی» یا «ای‌کی‌یو» و می‌گویند: ارزش و اثر آن در موفقیت انسان، خیلی بیشتر از «آی‌کی‌یو» است.

• یک آزمایشی را در مهد کودک انجام دادند و به بچه‌ها گفتند: «این شیرینی‌ها را جلوی شما می‌گذاریم و از اتاق بیرون می‌رویم و نیم ساعت دیگر می‌آییم، هرکسی شیرینی خودش را نخورد یا دیرتر خورد، به او جایزه می‌دهیم» نتیجۀ این آزمایش در حدود پانزده سال بعد معلوم شد! هر کسی شیرینی را نخورده یا دیرتر خورده بود، در زندگی‌اش موفق‌تر بود! هرکسی زودتر شیرینی را خورده بود(هرچند آی‌کیوی بالاتری داشت) در خانواده، شغل و درس، موفق نشده بود!

• به این نتیجه رسیدند که اگر دانش‌آموز «بتواند خودش را کنترل کند» این عامل موفقیت است. آیا تقوا چیزی جز «قدرت خودکنترلی» است؟ بر این اساس مدارسی را طراحی کرده‌اند که شعار روی پیراهنشان این است: «شیرینی را دیرتر بخور!» این یعنی «قدرت خویشتن‌داری» یعنی همان «تقوا»، که عامل خلاقیت و فهم فرزندان ماست.

• قرآن می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً» (الأنفال، 29) اگر تقوا داشته باشی فهمت خوب می‌شود! «فرقان» یعنی همه‌چیز را تشخیص می‌دهی نه اینکه فقط دین را خوب تشخیص می‌دهی، بلکه دنیا را هم خوب تشخیص می‌دهی! مثلاً امام(ره) که این‌قدر خوب سیاست‌ورزی می‌کرد، مگر چند واحد علوم سیاسی را گذارنده بود؟!