۹۷/۰۴/۱۷

چگونه مهربانی خدا را باور کنیم؟/ ج27

توجه به مهربانی خدا چه آسیبی دارد؟/ خوف از جهنم، میوۀ درک مهربانی خداست

شناسنامه:

• مکان: مسجد امام صادق(ع)
• زمان: 1397/03/23
• مناسبت: ماه مبارک رمضان
• صوت: اینجا
• گزارش تصویری: اینجا
• کلیپ صوتی: پیشنهاد دهید
• اینفوگرافیک: پیشنهاد دهید

در ادامه بخش‌هایی از بیست و هفتمین شب سخنرانی حجت الاسلام علیرضا پناهیان در مسجد امام صادق(ع) با موضوع «چگونه مهربانی خدا را باور کنیم؟» را به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بیان معنوی می‌خوانید:

• اگر به مهربانی خدا توجه کنیم، اوائلش ممکن است یک‌مقدار دچار آسیب بشویم؛ کسی که قبلاً به رحمت خدا بی‌توجه بوده، وقتی به او بگویند «خدا خیلی مهربان است» ممکن است دچار غرور بشود و جرأت بر گناه پیدا کند، کمااینکه قرآن می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَریمِ» (انفطار/6)

• چاره‌اش این است که ما «خیلی به رحمت خدا توجه کنیم به‌حدّی که شرمندۀ خدا بشویم» اگر فقط یک کمی به رحمت خدا توجه کنیم، ممکن است این آسیب را داشته باشد که مغرور بشویم، اما اگر خیلی توجه کنیم، چون از مهربانی خدا لذت می‌بریم، آدم شرمندۀ محبت خدا می‌شود و دیگر نمی‌تواند از مهربانی خدا سوءاستفاده کند.

• در کنار توجه به مهربانی خدا آیا لازم است به غضب و قهرِ الهی هم نگاه کنیم تا یک تعادلی برقرار شود که یک‌وقت از مهربانی خدا سوءاستفاده نکنیم و دچار غرور و فریب نشویم؟ نه! اگر به مهربانی خدا بیشتر توجه کنید، شرمندۀ محبت خدا می‌شوید و به‌خاطر حیای از خدا، دیگر رویتان نمی‌شود خطا کنید! خدا این حیا و شرمندگی را خیلی دوست دارد و خیلی برای انسان نورانیت می‌آورد.

• چه کسی شرمندۀ خدا می‌شود و از خدا خجالت می‌کشد؟ کسی که خدا خیلی به او مهربانی کرده است. خودمان را در این فضای مهربانی خدا قرار دهیم و به خودمان تلقین کنیم که «خدا مهربان است» برای هر کاری «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» بگوییم و عمیقاً به معنای آن توجه کنیم. وقتی مهربانی خدا را عمیقاً لمس کنیم، دیگر آسیب ندارد و آدم را دچار آسیبِ غرور نمی‌کند.

• پس کِی به غضب الهی توجه کنیم؟ اگر بعد از مهربانی خدا به غضب الهی توجه کنیم، اثرش هزاربرابر بیشتر خواهد بود. چرا یادِ جهنم و آیات قرآن دربارۀ دوزخ، بر روی ما کمتر اثر دارد ولی اهل‌بیت(ع) این‌قدر از یادِ دوزخ، متأثر می‌شوند؟ برای اینکه اهل‌بیت(ع) غرق مهربانی خدا هستند و یک‌ذره هم اخم و بی‌توجهیِ خدا را نمی‌توانند تحمل کنند، چه رسد به غضب خدا و جهنم!

• اگر به مهربانی خدا، خوب توجه کنیم، کارمان به جایی می‌رسد که حسابی از خدا می‌ترسیم و حساب می‌بریم؛ این خوف، ادامۀ همان توجه به مهربانی خداست. درست است که خوف و شوق در کنار هم، مثل دو بال هستند، ولی این توجه به مهربانی خدا، می‌تواند آن خوف را به‌دنبال بیاورد. به مهربانی خدا توجه کن، از همین مسیر، به خوف از خدا و ترس از دوزخ هم می‌رسی! به ترس از قهر خدا هم می‌رسی که بالاتر از «ترس از دورخ» است. 

• اگر بدونِ توجه به مهربانی خدا، صرفاً بخواهیم به عذاب الهی، آتش جهنم و مرگ، توجه کنیم، می‌دانید چه اتفاق می‌افتد؟ از آنجا که نفسِ ما از رنج و سختی، فراری است، سعی می‌کند مرگ و جهنم را فراموش کند و اصلاً به آن فکر نکند! چون-از منظر روان‌شناسی- چیزی که برای انسان خیلی تلخ باشد، سعی می‌کند آن را فراموش کند.

• چه‌کار کنیم که خوف از جهنم به دلمان راه پیدا کند؟ باید از مهربانی خدا شروع کنیم و الا اگر بخواهیم صرفاً سراغ جهنم برویم، به‌همین سادگی جهنم را باور نمی‌کنیم و اگر هم یک‌ذره از جهنم، خوف پیدا کنیم، سعی می‌کنیم سریعتر از آیات عذاب قرآن عبور کنیم! ولی ببینید که ائمۀ هدی(ع) در دعاهای خودشان(مثل دعای کمیل) چقدر به تفصیل، از جهنم حرف می‌زنند! چرا اعصابشان خُرد نمی‌شود؟ چون اگر از دالان مهربانی خدا به خوف از جهنم برسی، دیگر یادآوری عذاب جهنم، تو را اذیت نخواهد کرد و اصلاً سعی نمی‌کنی آن را فراموش کنی؛ بلکه همیشه دوست داری مدام دربارۀ آن با خدا صحبت کنی!

• عجیب این است که اوج دعای عرفه، موضوع جهنم است! امام حسین(ع) عرضه می‌دارد: «خدایا اگر این حاجت را به من بدهی، هر چیز دیگری به من ندهی مهم نیست، و اگر این را ندهی، هر حاجت دیگری را بدهی فایده‌ای برایم ندارد! آن حاجت این است که مرا به جهنم نبری ؛ حَاجَتِیَ الَّتِی إِنْ أَعْطَیْتَنِیهَا لَمْ یَضُرَّنِی مَا مَنَعْتَنِی وَ إِنْ مَنَعْتَنِیهَا لَمْ یَنْفَعْنِی مَا أَعْطَیْتَنِی أَسْأَلُکَ فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ» (إقبال‌الأعمال/1/348)

• خوف از آتش جهنم، یک نتیجه و میوۀ شیرین برای درک مهربانی خداست. آدم قسی‌القلب، جهنم را هم درک نمی‌کند. کسی که قلبش سیاه شود، احساسِ نیازش به مغفرت الهی هم کم می‌شود. اما کسی که قلبش نرم باشد، اصلاً دنبال این است که یک کسی دربارۀ او خطا کند تا آن فردِ خطاکار را ببخشد و از این طریق، خودش شامل مغرفت الهی شود؛ چون قرآن می‌فرماید «وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُم» (نور/22)

• یکی از وجوه نرمی و رقتِ قلب، خوف از عذاب الهی است. البته خوف از عذاب الهی، اولِ کار است، اگر قلبت نرم‌تر بشود، خوف از «حساب الهی» هم می‌آید! می‌گویی: «خدایا، اصلاً به حسابِ من رسیدگی نکن و پروندۀ مرا باز نکن!» همین تمنای زیبا در جبهه‌ها موجب می‌شد، خیلی‌ها شهادت‌طلب بشوند؛ خیلی از شهدا با همین تمنا به شهادت رسیدند، چون می‌دانستند که شهید، حساب و کتاب ندارد (مَا بَالُ الشَّهِیدِ لَا یُفْتَنُ فِی قَبْرِهِ...؛ کافی/5/54)

• توجه به مهربانی خدا، هولِ از «حساب و کتابِ قیامت» و حتی هولِ از «شب اول‌قبر» را بالا می‌برد. اینها مفاهیم تلخی نیست، بستگی دارد به اینکه از چه زاویه‌ای به آن نگاه کنید.

• چرا ما غالباً مرگ و «شبِ اول قبر» را فراموش می‌کنیم و به آن فکر نمی‌کنیم، درحالی‌که می‌دانیم قطعاً برای ما هم اتفاق خواهد افتاد؟ چون یک «مهربان» پشت سرمان نداریم که برویم این مشکل را با او در میان بگذاریم! اگر این مهربان را داشتیم، حتماً می‌رفتیم با او دربارۀ ترس از شب اول قبر، صحبت می‌کردیم.

• اگر مهربانی خدا را درک کنی، خوف از عذاب الهی و شب اول قبر هم به دلت می‌آید. اگر کسی آن خدای مهربان را پشت سر خودش نداشته باشد یا مهربانی او را باور نداشته باشد، به این مسائل هم زیاد فکر نمی‌کند تا دچار خوف نشود، سعی می‌کند از اینها فرار می‌کند؛ چون اینها را مشکلاتِ حل‌نشدنی خودش می‌داند! ولی اگر خدای مهربان را پشتِ سر خودش داشته باشد، سرِ این ترس خود، با او صحبت می‌کند.

• نکتۀ آخر اینکه؛ وقتی دربارۀ ترس خودت با خدا حرف بزنی، مهربانی‌های مضاعف خدا را می‌بینی. یکی از مواقف لمسِ مهربانی خدا، هنگام همین ترس‌هاست؛ اگر در اثر این ترس‌ها به خدا پناه ببری، خدا هم تو را در آغوش می‌گیرد و مهربانی‌اش را می‌چشی. لذا آدم بعد از یک مناجات خائفانه، لبریز از محبت و مهربانی خدا می‌شود.

<<جلسه قبل

جلسه بعد>>